Ghanese onderneming levert digitale oplossingen voor lokale landbouw: “Een bedrijf van boeren, voor boeren”

Met digitale, datagedreven mobiele oplossingen wil het Ghanese bedrijf Farmerline de positie van duizenden boeren op het Afrikaanse platteland verbeteren – vandaag zijn dat er al meer dan 200.000, in dertien landen. Zo ondersteunt het bedrijf onder andere efficiëntere voedselproductie, nodig om tegemoet te komen aan de bevolkingsstijging op het continent. Oprichter Alloysius Attah: ‘We willen dat de meerwaarde van hun landbouwactiviteiten volledig naar de Afrikaanse boeren gaan, door hen te helpen hun boerderijen als bedrijven uit te baten.’

In Ghana wordt meer dan 95 procent van het binnenlands voedsel voorzien door kleine boeren. Daarmee is landbouw de belangrijkste inkomensbron in Ghana, goed voor ongeveer 20 procent van het GDP en 45 procent van de tewerkstelling. Toch wordt de sector gekarakteriseerd door een lage productiviteit met traditionele landbouwtechnieken, een lage mechanisatiegraad en beperkte irrigatie.

In het noorden van het land, in de regio die bij de Sahel aangrenst, wordt landbouw door klimaatverandering steeds moeilijker, met steeds onregelmatigere regenpatronen. In de rest van het land zorgen bodemdegradatie en erosie voor toenemende woestijnvorming. Hoewel het land als eerste van alle Afrikaanse landen erin slaagde om de armoede te halveren – één van de millenniumdoelen – leeft toch een kwart van de Ghanezen nog onder de armoedegrens. En volgens een rapport van de humanitaire organisatie World Food Programme heeft naar schatting iets meer dan één miljoen Ghanezen te kampen met voedselonzekerheid.

‘En dat vond ik een probleem,’ stelt Alloysius Attah, mede-oprichter en CEO van Farmerline. ‘Kleinschalige landbouw speelt een grote rol in onze voedselvoorziening. En met de stijgende bevolking moet de sector niet alleen vandaag, maar ook in de toekomst kunnen bijdragen aan de wereldwijde voedselzekerheid.”

Het bedrijf Farmerline, dat in 2013 werd opgericht door Alloysius Attah and Emmanuel O. Addai, brengt meer dan 200.000 kleine boeren over heel Afrika in contact met marktinformatie, lokale weersvoorspellingen, landbouwtips en grotere organisaties, via hun eigen software, Mergdata.

Inspiratie voor zijn bedrijf haalde Attah uit zijn eigen leven: ‘Vroeger, terwijl ik landbouw en later IT studeerde, bracht ik tijdens de weekends heel wat tijd door op het veld van mijn familie. We teelden vooral ons eigen voedsel, landbouw was een manier van leven voor vele families in onze gemeenschap. In deze periode werd ik geconfronteerd met de uitdagingen waar de landbouw voor stond. Ik merkte dat we de dingen inefficiënt aanpakten door de beperkte toegang die we hadden tot informatie, financiering, externe markten en kwaliteitsvolle input voor gewasbescherming.’

‘Anderzijds was het gebruik van mobiele telefonie tot bijna overal doorgedrongen  in Ghana. Mobiele telefoongesprekken en mobiel geld zaten in de lift. We zagen daar een kans en profiteerden van de groei in mobiele telecommunicatie-oplossingen om de landbouw te verbeteren,’ zegt Attah. Volgens GSMA, een onderzoeksbureau voor mobiele operators wereldwijd heeft in Ghana bijna de helft van de bevolking verbinding met het internet via de telefoon, het op één na hoogste cijfer voor Afrika.

Informatiedienst

Farmerline verzamelt data van financiële instituties, regeringen, weerstations en ontwikkelingsorganisaties. Die informatie wordt verwerkt in Mergdata, de technologie waarop ons bedrijf draait,’ vertelt Worlali Senyo, partnerships consultant bij Farmerline. ‘Die informatie wordt dan gecommuniceerd naar de boeren, afgestemd op hun persoonlijke noden. Het doel is dat landbouwers weloverwogen en marktgerichte beslissingen kunnen nemen die hen in staat stellen om hun opbrengst én winst te verhogen.’

Farmerline gebruikt spraakberichten opgenomen in de lokale talen om boeren te informeren en hen op de hoogte te houden van belangrijke informatie, zoals weersvoorspellingen. Het platform genereert geautomatiseerde telefoontjes, met inhoud afgestemd op de gebruikers. ‘Boeren kunnen hun telefoon opnemen en luisteren naar gepersonaliseerde informatie. Die directe lijn zorgt ervoor dat je snel op de bal kan spelen.’

Nochtans is dat niet zo eenvoudig, in een land waar meer dan 80 talen worden gesproken. De taalbarrière is een reëel probleem. In afgelegen gebieden spreekt niet iedereen Engels, de officiële landstaal. Voor grotere bedrijven kan het dan een uitdaging zijn die werken met de gewassen van de boeren. Daarom breidt Farmerline het aanbod van lokale talen op het platform uit. Zo is de dienst onder andere beschikbaar in Twi, een veelgesproken dialect. ‘Ons doel is om het platform continu toegankelijk te maken voor iedereen op het continent. Maar ook een internetverbinding is niet altijd beschikbaar in sommige landbouwgemeenschappen. Daarom maken we gebruik van mobiele spraak- en sms-diensten, die een groter bereik hebben dan internetdiensten.’

High tech

Al gaat die laagdrempeligheid hand in hand met high tech: ‘We zetten in op artificial intelligence (AI) en blockchaintechnologie om de juiste info op het juiste moment aan de juiste boer te bezorgen,’ stelt Worlali. ‘De Belgische overheid is partner in een project dat dit jaar van start gaat, gericht op kleinschalige teelt van cacao, groenten, rijst en maïs. Het project ondersteunt de directe communicatie tussen bedrijven en boeren in Ghana. De blockchain-technologie stelt de partijen in staat om krediet- en andere financiële diensten te bieden, terwijl we AI gebruiken voor een slim leerprogramma voor de landbouwers.’

De Mergdata-software heeft ook een marktplaatsfunctie waarmee landbouwers vrijwel alles kunnen kopen wat ze voor hun werk nodig hebben: kunstmest, zaden, pesticiden, waterpompen. ‘We verdelen een aantal dingen die de gezondheid van boeren kunnen verbeteren, zoals een mondmasker met de pesticiden die we verkopen,’ vertelt Attah. ‘Toegang tot kwaliteitsproducten is ook een probleem in ontwikkelingslanden. Ongeveer 30% van de meststoffen en zaden die circuleren zijn nepproducten, of van lage kwaliteit,’ stelt Attah. ‘Als we kwaliteitsproducten continu op de markt brengen en toegankelijker maken, laten we weinig ruimte voor nepproducten.’

Hoewel zo’n 60 procent van de Afrikaanse bevolking jonger dan 24 is, is volgens de FAO de leeftijd van de gemiddelde boer 60 jaar. En jonge mensen neigen in toenemende mate naar niet-landbouwactiviteiten, waardoor de toekomst van landbouw onzeker is. ‘Farmerline zet in op jongeren om die nodige groei van de landbouwsector te bereiken. We hopen de innovatieve ondernemersgeest van jongeren te stimuleren om hun vaardigheden en ideeën in te zetten voor de landbouw. Ook het Farmerline-team bestaat uit jongeren, zowel met een agrarische als niet-agrarische achtergrond. Deze verschillende achtergronden en perspectieven brengen we samen om oplossingen voor de sector te creëren,’ stelt Attah.

Meerwaarde lokaal verzilveren

‘Onze diensten verhogen de productiviteit, waardoor ook het inkomen bij boeren  verhoogt. Ons bedrijfsmodel kan dan ook mee banen creëren voor zowel mensen op het platteland, als voor stedelingen,’ stelt Attah. De keuze om in te zetten op het Afrikaanse platteland, is economisch dan ook zinvol, argumenteert hij: ‘Voordat mensen een huis, smartphone of internetverbinding kopen, moet aan de basisbehoefte van voedsel worden voldaan. Eerst komt eten, dan de rest. En er zullen steeds meer monden te voeden zijn. In ontwikkelingslanden biedt de landbouwsector veel kansen voor bedrijven om toegevoegde waarde te creëren en winst te maken. Deze waarde willen we zo goed mogelijk lokaal creëren, waarbij de winst een positief rimpeleffect heeft op de hele waardeketen.’

Dat lijkt goed te lukken. Vandaag is Farmerline actief in dertien Afrikaanse landen waaronder Ghana, Sierra Leone, Oeganda, Kameroen, Nigeria en Malawi. Het team van Farmerline bestaat nu uit 50 werknemers en meer dan 200 field agents, allemaal Afrikanen die lokaal zijn opgeleid.

‘We willen met Farmerline een Afrikaans bedrijf worden dat nog lang meegaat. 200 jaar, misschien 500 jaar zou mooi zijn,’ lacht Attah. ‘We willen een bedrijf worden van Afrikaanse boeren en talenten, voor landbouwers over de hele wereld.’

In dit artikel wordt vooral het technologische aspect van het project toegelicht. Farmerline verkoopt via hun distributienetwerk ook inputs aan boeren (kwalitatieve zaden, bemesting, pesticiden,…) voor een betere oogst.